Uzależnienia to bardzo złożone zespoły zjawisk dotyczących ludzkiej psychiki i ciała. Im bardziej rozumiemy schemat ich powstawania, tym większą szansę mamy na ich zapobieganie. Co może nam pomóc, gdy już znajdziemy się w szponach nałogu?
Uzależnienie, czyli nałóg to rodzaj bardzo silnego pragnienia zażywania jakichś środków lub wykonywania danej czynności.
Niestety, uzależnić można się od bardzo wielu środków. Niektóre spośród nich są mniej typowe:
Naukowcy, badając różne przypadki uzależnień, wyodrębnili schematy stawania się osobą uzależnioną. Najważniejsze są trzy mechanizmy:
Jest szczególnie dobrze zauważalny w przypadku wystąpienia nałogu alkoholowego. Działa wówczas, gdy alkoholik nie jest w stanie poradzić sobie z jakimś problemem. Mechanizm aktywuje wtedy głód alkoholowy. Dopiero po wypiciu pierwszej dawki alkoholu osoba uzależniona może poczuć ulgę, ale jest ona krótkotrwała. Spadek poziomu alkoholu we krwi skutkuje powrotem do nierozwiązanego problemu, który znów chce się oddalić poprzez odurzanie się. Pojawia się „błędne koło’’ charakterystyczne dla alkoholizmu. Zapijanie jednego problemu, choćby był znaczący, nie jest receptą na jego rozwikłanie i dodatkowo powoduje kolejne: w pracy, relacjach rodzinnych, dziurę w domowym budżecie.
Mechanizm ten związany jest z zaburzeniem funkcji poznawczych, którego doznaje osoba uzależniona. Pomimo tego, że np. picie lub branie narkotyków wciąż wpędza ją w nowe problemy, zdaje się tego nie dostrzegać. Nawet w przypadku otrzymywania informacji zwrotnej od środowiska, upiera się przy twierdzeniu, że nic złego się z nią nie dzieje i nie ma problemu z używkami. Ewentualnie za picie, narkotyzowanie się lub hazard obwinia sytuacje zewnętrzne; stresującą pracę, brak zrozumienia ze strony bliskich lub niespełnienie. W praktyce często to one wynikają z picia, nie zaś odwrotnie.
Ostatni mechanizm powstawania uzależnień to rodzaj rozdwojenia, które sprawia, że uzależniony traci moc kierowania swoim życiem. Pojawia się dysonans pomiędzy dwoma stanami:
Druga sytuacja wiąże się z cierpieniem i poczuciem klęski. Wówczas człowiek poszukuje sposobów zaradzenia temu, ale ucieczkę znajduje wyłącznie w używkach.
U podstaw uzależnienia mogą kryć się różnego rodzaju czynniki.
Walka z uzależnieniem wymaga niekiedy zróżnicowanych elementów terapii. Do najbardziej powszechnych należą:
Terapia uzależnień może odbywać się w zróżnicowanym trybie. Niekiedy konieczne jest leczenie w oddziale zamkniętym, innym razem może być to oddział dzienny lub wizyty w poradniach leczenia uzależnień (tryb ambulatoryjny).
Fot. Megan Forbes/Pexels